کد مطلب:233451 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:220
پیراسته از خطا
«الامام المطهر من الذنوب، المبرء عن العیوب، امام از گناهان پاك و از عیوب مبراست، تمام علم به وی اختصاص یافته، به خویشتن داری نمایان گردیده، مایه ی نظم دین و عزت مسلمین و خشم منافقین و هلاك كافرین است.
در این گفتار نغز و پر مایه، امام رضا علیه السلام در بیان صفات و ویژگی های امام سخنانی شیرین، شنیدنی: شادی بخش و شعف انگیز دارد. ایشان در ادامه ی فرمایشهای خود، به برخی از كمالات امام علیه السلام اشاره می فرماید.
از جمله فضایل بسیار مهم امام،«عصمت» است. ماده «عصم» در لغت به معنای منع و امساك،باز داری و نگه داری است و عصمت ملكه و حالت ثابته ی اجتناب از معاصی یا خطاهاست. [1] از نظر شیعه، عصمت امام به معنای «مصونیت از هر گونه خطا و لغزش اعم از عمدی و سهوی،كوچك و بزرگ، در نیت و قول و عمل در گذشته و حال و آینده» می باشد و این مسأله یك امر ذاتی نیست؛ به این معنا كه امام به خودی خود از خطا مصون نیست، بلكه خداوند متعال به لطف خود، ایشان را از هر گونه اشتباهی محفوظ داشته است.
[ صفحه 100]
محمد بن ابی عمیر می گوید: بهترین سخنی كه از هشام بن حكم شنیدم این بود: از او پرسیدم آیا امام معصوم است؟ گفت: آری. گفتم:عصمت چیست و از چه راه می توان آن را اثبات نمود؟ گفت: منشأ تمام گناهان چهار چیز است و پنجمی ندارد: حرص حسد،غضب، شهوت. این چهار صفت عوامل گناه می باشند، لیكن هیچ یك از اینها در وجود امام راه ندارد. امام بر دنیا حریص نیست؛ زیرا دنیا در اختیار او قرار دارد، پس حریص بودنش وجهی ندارد.
امام حسود نمی شود؛ زیرا انسان بر مافوق حسد می ورزد، در حالی كه بالاتر از مقام امامت مقامی نیست.
امام برای امور دنیا غضب نمی كند بلكه فقط برای خدا غضب می كند و از آن جا كه اجرای احكام و حدود الهی به دست امام انجام می گیرد، باید به گونه ای باشد كه ملامت مردم نتواند در وی اثر كند و از اجرای حدودش باز دارد.
امام پیرو هوی و هوس نمی شود و دنیا را بر آخرت ترجیح نمی دهد؛ زیرا به آخرت و امور اخروی علاقه مند است. [2] .
بنابراین عصمت ملكه ای نفسانی، قدرتی درونی و نیرویی باطنی است كه دارنده ی آن - با وجود قدرت بر گناه - معصیت نمی كند. ادله ی عقلیه و نقلیه بر اعتبار عصمت در پیامبر و امام، قائم و ثابت است و چون از این حالت نفسانی كسی آگاه است كه عالم به غیب و شهود و آگاه از اسرار و اعلان می باشد، لذا انتخاب پیغمبر و امام هم در انحصار حق تعالی می باشد؛ زیرا غیر از او كسی به باطن افراد و زوایای نیات و افكار آنان آگاهی ندارد.
[ صفحه 101]
عصمت از كمالات نفسانی است و مانند سایر كمالات، دارای مراحل و مراتبی است كه قدر متیقن و كمترین مرتبت آن، داشتن ملكه ی ترك معصیت و انجام طاعات است. معصوم كسی است كه در تمام مراحل زندگی از همه گناهان كبیره و صغیره منزه و مصون بوده باشد. این حد عصمتی است كه در همه ی انبیا و اوصیا تحقق یافته است، ولی عصمتی كه در خاندان پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله محقق است مرحله بالاتر و مرتبه ی رفیع تری است؛ یعنی همان گونه كه حضراتشان در تمامی كمالات سرآمد همه ی خلق، - حتی انبیا و اولیا - بوده اند، در عصمت نیز، چنین هستند.
ایشان نه تنها گناه نكرده، یا حتی فكر معصیت هم نمی كنند، بلكه هم معصومند و هم مؤید به تأییدات الهیه و هم مسدد و استوارند و از این رو هیچ گونه لغزشی از آنان سر نخواهد زد.
امام از عیوب نیز مبراست، چه عیوب ظاهری و بدنی و چه عیوب باطنی و اخلاقی. از آن جایی كه امام الگو و مقتدای همه عالم می باشد، نباید عیب یا نقصی داشته باشد و هر چه برای انسان عیب محسوب می شود امام از آن مبراست. چه او، حجت خدا بر مردم است و اقتضای حجت بودن او این است كه احدی از او برتر نباشد. بر همین مبناست كه حضرت رضا علیه السلام حریم قدسی امام را از هر گونه عیب منزه می داند.
در این گفتار نغز و پر مایه، امام رضا علیه السلام در بیان صفات و ویژگی های امام سخنانی شیرین، شنیدنی: شادی بخش و شعف انگیز دارد. ایشان در ادامه ی فرمایشهای خود، به برخی از كمالات امام علیه السلام اشاره می فرماید.
از جمله فضایل بسیار مهم امام،«عصمت» است. ماده «عصم» در لغت به معنای منع و امساك،باز داری و نگه داری است و عصمت ملكه و حالت ثابته ی اجتناب از معاصی یا خطاهاست. [1] از نظر شیعه، عصمت امام به معنای «مصونیت از هر گونه خطا و لغزش اعم از عمدی و سهوی،كوچك و بزرگ، در نیت و قول و عمل در گذشته و حال و آینده» می باشد و این مسأله یك امر ذاتی نیست؛ به این معنا كه امام به خودی خود از خطا مصون نیست، بلكه خداوند متعال به لطف خود، ایشان را از هر گونه اشتباهی محفوظ داشته است.
[ صفحه 100]
محمد بن ابی عمیر می گوید: بهترین سخنی كه از هشام بن حكم شنیدم این بود: از او پرسیدم آیا امام معصوم است؟ گفت: آری. گفتم:عصمت چیست و از چه راه می توان آن را اثبات نمود؟ گفت: منشأ تمام گناهان چهار چیز است و پنجمی ندارد: حرص حسد،غضب، شهوت. این چهار صفت عوامل گناه می باشند، لیكن هیچ یك از اینها در وجود امام راه ندارد. امام بر دنیا حریص نیست؛ زیرا دنیا در اختیار او قرار دارد، پس حریص بودنش وجهی ندارد.
امام حسود نمی شود؛ زیرا انسان بر مافوق حسد می ورزد، در حالی كه بالاتر از مقام امامت مقامی نیست.
امام برای امور دنیا غضب نمی كند بلكه فقط برای خدا غضب می كند و از آن جا كه اجرای احكام و حدود الهی به دست امام انجام می گیرد، باید به گونه ای باشد كه ملامت مردم نتواند در وی اثر كند و از اجرای حدودش باز دارد.
امام پیرو هوی و هوس نمی شود و دنیا را بر آخرت ترجیح نمی دهد؛ زیرا به آخرت و امور اخروی علاقه مند است. [2] .
بنابراین عصمت ملكه ای نفسانی، قدرتی درونی و نیرویی باطنی است كه دارنده ی آن - با وجود قدرت بر گناه - معصیت نمی كند. ادله ی عقلیه و نقلیه بر اعتبار عصمت در پیامبر و امام، قائم و ثابت است و چون از این حالت نفسانی كسی آگاه است كه عالم به غیب و شهود و آگاه از اسرار و اعلان می باشد، لذا انتخاب پیغمبر و امام هم در انحصار حق تعالی می باشد؛ زیرا غیر از او كسی به باطن افراد و زوایای نیات و افكار آنان آگاهی ندارد.
[ صفحه 101]
عصمت از كمالات نفسانی است و مانند سایر كمالات، دارای مراحل و مراتبی است كه قدر متیقن و كمترین مرتبت آن، داشتن ملكه ی ترك معصیت و انجام طاعات است. معصوم كسی است كه در تمام مراحل زندگی از همه گناهان كبیره و صغیره منزه و مصون بوده باشد. این حد عصمتی است كه در همه ی انبیا و اوصیا تحقق یافته است، ولی عصمتی كه در خاندان پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله محقق است مرحله بالاتر و مرتبه ی رفیع تری است؛ یعنی همان گونه كه حضراتشان در تمامی كمالات سرآمد همه ی خلق، - حتی انبیا و اولیا - بوده اند، در عصمت نیز، چنین هستند.
ایشان نه تنها گناه نكرده، یا حتی فكر معصیت هم نمی كنند، بلكه هم معصومند و هم مؤید به تأییدات الهیه و هم مسدد و استوارند و از این رو هیچ گونه لغزشی از آنان سر نخواهد زد.
امام از عیوب نیز مبراست، چه عیوب ظاهری و بدنی و چه عیوب باطنی و اخلاقی. از آن جایی كه امام الگو و مقتدای همه عالم می باشد، نباید عیب یا نقصی داشته باشد و هر چه برای انسان عیب محسوب می شود امام از آن مبراست. چه او، حجت خدا بر مردم است و اقتضای حجت بودن او این است كه احدی از او برتر نباشد. بر همین مبناست كه حضرت رضا علیه السلام حریم قدسی امام را از هر گونه عیب منزه می داند.
[1] المنجد، ماده «عصم».
[2] بحارالانوار 192 / 25، ح 1.